Về chuyện một số chi họ Thái do họ Mạc chuyển sang…
Gần đây, nhiều chi họ Thái 蔡rất băn khoăn trước việc một số chi họ khác như họ Hoàng- 黃, họ Phan 潘 v..v..ở địa phương đến trao đổi thông tin là : Họ Thái là do họ Mạc 莫chuyển sang, nay “vận động” để quay về gốc họ Mạc cũ.
Một số chi họ như họ Thái Duy ở Yên Thành, Cam Lộ…họ Thái Doãn ở Hà Tĩnh v..v.. thì con cháu có nêu chứng cứ lưu lại trong gia phả hoặc do truyền khẩu đời nọ qua đời kia về chuyện chi họ mình chính là do họ Mạc chuyển sang.Thực hư như thế nào? Có hay không có chuyện họ Mạc chuyển sang họ Thái? Có phải tất cả các chi họ Thái đều do từ họ Mạc chuyển sang hay không ?
Qua tìm hiểu về những chứng cứ đáng tin cậy trong lịch sử và trong các phả ký mà chúng tôi sưu tầm được hiện còn bản gốc của các chi họ : Thái Bá ở Văn Sơn, Đô Lương, Thái Nguyên ở Phù Nghĩa, Quỳnh Lưu và Thái Danh (Thanh) ở Hoa Thành, Yên Thành, xin nêu lên đây lời giải đáp cho câu hỏi băn khoăn tìm cội nguồn của hàng trăm nghìn con cháu họ Thái – chính gốc – chúng ta.
Dưới thời phong kiến ngày xưa, mỗi khi có biến động triều chính là kéo theo nhiều biến động đời sống xã hội rất lớn, thường có những vụ trả thù rất tàn nhẫn. Với quan điểm : “Nhổ cỏ phải nhổ tận gốc” cho nên khi một dòng họ chiếm đoạt ngôi vua từ tay một dòng họ khác thì thường tìm cách tiêu diệt tận gốc dòng hoàng tộc cũ. Chẳng hạn đời Nhà Trần, sau khi đã đoạt ngôi nhà Lý từ tay Lý Chiêu hoàng sang tay Trần Cảnh, vị vua cuối cùng nhà Lý là Lý Huệ Tông đã bỏ lên chùa đi tu hòng tìm sự an thân nhưng cũng vẫn bị Trần Thủ Độ ép cho phải tự tử mà chết. Và từ đó trong dân Việt không còn họ Lý nữa, người họ Lý phải đổi sang họ hoặc có những chi bỏ chạy lưu lạc phương xa sang tận Đại Đường, Cao Ly… khác để thóat vạ diệt tông.
Cuối đời Hậu Lê chính sự đổ nát, các vua Tương Dực và Uy Mục tham dâm vô độ, nhiều nơi dân tình bất phục, các tướng lĩnh nổi dậy chống lại Triều đình. Một võ tướng là Mạc Đăng Dung đang trấn thủ Ở Hải Dương được Vua Lê triệu về cứu giá, dẹp được phiến loạn và được trao binh quyền rất lớn. Đến năm 1526 Mạc Đăng Dung giết vua Lê Chiêu Tông, cướp ngôi nhà Lê lập nên nhà Mạc. xưng là Mạc Thái Tổ.
Các tướng lĩnh còn trung thành với Nhà Lê theo Nguyễn Kim khởi binh từ Thanh Hóa, đón một hoàng tử nhà Lê lúc đó lưu lạc sang Ai Lao về lập làm Lê Trang Tông là vua đầu tiên của Nhà Lê trung hưng. Sau khi Nguyễn Kim bị tướng nhà Mạc đầu độc, binh quyền về tay con rể là Trịnh Kiểm. Trịnh Kiểm lập mưu giết con trai cả của Nguyễn Kim là Nguyễn Uông, con trai thứ em Nguyễn Uông là Nguyễn Hoàng sợ bị giết tiếp bèn nhờ chị gái Ngọc Bảo – vợ Trịnh Kiểm – xin cho vào trấn thủ vùng Thuận Quảng hồi đó là nơi biên ải xa xôi ma thiêng nước độc.
Cuộc chiến giữa hai phe Mạc và Lê-Trịnh kéo dài suốt mấy chục năm cho đến năm 1592 thì Mạc Mậu Hợp bị bắt và hành hình tại Hải Dương. Nhà Mạc chính thức chấm dứt sau 65 năm nhưng tàn dư họ Mạc còn chạy lên vùng Cao Bằng, Lạng Sơn dựa vào sự hỗ trợ chi viện của quân Minh kéo dài thêm 5 đời, sau khi nhà Minh mất, đến năm 1677 đời nhà Thanh phe Lê – Trịnh mới hoàn toàn dẹp tan dư đảng nhà Mạc.
Ngay từ sau khi giết Mạc Mậu Hợp, phe Lê –Trịnh ra sức tàn sát dư đảng Nhà Mạc quyết tâm nhổ cỏ tận gốc, cứ hễ gặp người họ Mạc là giết không xét xử. Để bảo toàn sinh mạng, dòng dõi nhà Mạc cải họ, đổi sang các họ khác, nhưng để nhớ gốc rễ, họ chọn các họ có cùng bộ “Thảo đầu” – “ ++ ” như là họ THÁI, họ HOÀNG v..v..có chi còn giữ cả chữ đệm như các chi trực hệ Mạc Đăng Dung Mạc Đăng Doanh thì đổi sang họ PHAN ĐĂNG, HOÀNG ĐĂNG, các chi thuộc phái hệ Mạc Phúc Hải, Mạc Phúc Nguyên thì đổi sang PHAN PHÚC, HOÀNG PHÚC v..v..Như vậy là kể từ khoảng năm 1680, trong cộng đồng người Việt hầu như không có người mang họ Mạc nữa. Về sau này những người công khai mang họ Mạc ở Việt Nam đa phần đều là cư dân phía Nam Trung quốc thuộc dân tộc Hán hay dân tộc Đãn mới di cư sang trong vòng ba bốn trăm năm nay – nhiều nhất là từ dòng dõi Mạc Cửu (1655), Mạc Thiên Tích ở vùng Hà Tiên Kiên Giang.
Trong số các cánh quân Lê – Trịnh từ Thanh Nghệ đánh ra Bắc, có một cánh quân chủ lực của Chân quận công THÁI BÁ DU và con trai là Kiềm quận công THÁI BÁ KỲ là những võ tướng nổi tiếng đã đánh tan quân Mạc nhiều trận và truy kích tiêu diệt nhà Mạc đến cùng. Để giữ mạng sống, dòng dõi nhà Mạc ở những vùng các cánh quân của các tướng họ Thái đuổi diệt: phía Bắc ở vùng Hải Dương, Thái Bình…phía Nam vùng Nghệ Tĩnh, Thuận Quảng… bèn bàn nhau đổi sang họ THÁI, nhân họ THÁI cũng có bộ “thảo đầu” như họ Mạc. Quả nhiên khi quân bản bộ của Thái Bá Du, Thái Bá Kỳ đánh dẹp đến vùng nào thấy người họ Thái thì không những không giết mà còn cựu mang giúp đỡ.
Chính vì vậy mà không ít chi họ Thái ở các nơi là do dòng họ Mạc, hậu duệ Nhà Mạc chuyển đổi sang. Chuyện này có ghi chép lại trong một số gia phả như bản tộc phả họ Thái Bá ở Đô Lương, bản gia phả ký chi họ Thái Danh (Thanh) ở Yên Thành, chi họ Thái nguyên ở Quỳnh Lưu v..v..
Câu chuyện xa xưa đến nay đã gần 500 năm, việc ghi chép không rõ ràng lại thất lạc qua nhiều năm. Đặc biệt : Những chi họ Thái từ họ Mạc chuyển sang thì ít nhiều còn lưu truyền lại việc đổi họ để nhớ nguồn cội nhưng các chi họ Thái chính thống thì tất nhiên chẳng có đả động gì đến mà có chăng thì chỉ ghi chép lại chiến công phù Lê diệt Mạc của tổ tiên mình mà thôi!
Gần đây, nhiều dòng họ từ họ Mạc chuyển sang, tập hợp nhau tìm lại cội nguồn, có những bà con dòng họ Thái đích thực nhưng không tỏ tường về nguồn gốc của mình nên cũng có trường hợp phân vân.
Là con cháu của dòng họ Thái, chúng tôi thấy mình có trách nhiệm và đã cố sức truy tìm thông tin, xin đăng tải lên đây để bà con trong dòng họ Thái chính gốc tham khảo, tránh ngộ nhận mà có lỗi với tiền nhân.
